Kładąc się do łóżka, zapewne każdy z nas jest pewny, że wypocznie, otworzy rano oczy i wstanie, witając nowy dzień. Sen to czas na regenerację, jednak nie każdy może cieszyć się spokojnym odpoczynkiem. Zdarzają się osoby, które lunatykują, czyli nieświadomie podejmują we śnie pewne czynności. Jakie są główne objawy lunatykowania i czy lunatykowanie można leczyć? 

Zapewne każdy z Was spotkał się z tym terminem bądź zna osobę która lunatykuje albo może sami borykacie się z tym zaburzeniem? Wydawać by się mogło, że skoro sen jest ostatnim etapem dnia, wymagającym od nas jedynie zamknięcia oczu, to przebieg jego jest absolutnie prosty i kończy się wschodem słońca. Tymczasem sen jest na tyle złożonym procesem, że aktywność naszego mózgu w trakcie jego trwania jest w stanie postawić nas na nogi i skłonić do zrobienia wielu czynności zupełnie nieświadomie. Przyjrzyjmy się zatem bliżej somnambulizmie, czyli zjawisku zwanemu potocznie lunatykowaniem i przekonajcie się, dlaczego dzieci lunatykują oraz, jak wygląda lunatykowanie u dorosłych. 

 

Czym jest lunatykowanie?

Dlaczego lunatykujemy, czym się to przejawia i czy coś grozi osobie, która cierpi na tego typu zaburzenia snu? Objawy lunatykowania kojarzone są na wiele sposobów, głównie z chodzeniem we śnie. Niekoniecznie jednak zawsze do tego dochodzi. Fakty o lunatykowaniu potwierdzają, że lunatyk może również siadać na łóżku, mówić, chodzić po pokoju, a nawet po całym domu i podejmować przeróżne aktywności, łącznie z czynnościami higienicznymi czy przygotowywaniem posiłku. Osoba taka podczas sennowłóctwa nie posiada świadomości funkcjonowanie swojego organizmu. Słysząc o tego typu zaburzeniu często na usta ciśnie nam się pytanie - czy lunatyk ma otwarte oczy? Odpowiedź brzmi: tak. Najczęściej osoba dotknięta somnambulizmem wygląda tak, jakby świadomie podejmowała czynności, dlatego też z perspektywy osób postronnych wcale nie wygląda na kogoś, kto śpi. Po przebudzeniu lunatyk często nie pamięta, co robił podczas snu, a jeśli nie jest zdany na relację innych, może przez długi czas nie zdawać sobie sprawy, że jest dotknięta tym zaburzeniem.

 

Dlaczego lunatykujemy?

Powody lunatykowania mogą być różne. Wpływ na nie zawsze jednak mają indywidualne cechy jednostki. Dlaczego dzieci lunatykują? W przypadku najmłodszych wystąpienie tej przypadłości związane jest z niedojrzałością układu nerwowego. Zazwyczaj zaburzenie zanika po okresie dojrzewania, ale 1–2 proc. społeczeństwa z lunatykowania nie wyrasta. Typowe ataki lunatyzmu występują około godziny po położeniu się spać, w szczytowym momencie snu wolnofalowego (NREM, czyli podczas wolnych ruchów gałek ocznych). Jakie są powody lunatykowania w tym czasie? Właśnie wtedy sen jest najgłębszy. Wydziela się wówczas hormon wzrostu, a organizm najlepiej odpoczywa. Fizjologicznie sen w tej fazie powinien być stabilny i nieprzerwany. Jeśli jednak coś tę ciągłość snu przerwie, może dochodzić do zaburzeń, w tym właśnie ataków lunatyzmu. Jak wygląda natomiast lunatykowanie u dorosłych? Objawy lunatykowania w tym przypadku mogą być różne. Do najważniejszych i najczęściej występujących zaliczyć można:

• geny (predyspozycje rodzinne do odziedziczenia lunatyzmu)
• nerwica, stres
• przemęczenie
• nadużywanie substancji psychoaktywnych, takich jak kofeina lub alkohol
• choroby, które utrudniają oddychanie
• schizofrenia i inne zaburzenia psychiczne
• migrena
• spożywanie niektórych środków farmakologicznych
• brak snu
• zaburzenia rytmu serca

 

Czy budzić lunatyka?

Powody lunatykowania są różne. Lunatykowanie u dorosłych może różnić się od sennowłóctwa dzieci, jednak fakty o lunatykowaniu są jednakowe, bez względu na wiek. Wiele osób twierdzi, że obudzenie osoby, która lunatykuje, jest bardzo niebezpiecznie, że może spowodować coś w rodzaju szoku. Skrajne twierdzenia, jakie można napotkać, głoszą nawet, że konsekwencją takiego wybudzenia może być choroba psychiczna. Otóż.. osobę podejmującą nieświadomie czynności podczas snu można obudzić, a nawet trzeba - zwłaszcza, jeśli jej zachowanie może stwarzać dla niej zagrożenie. Z pewnością nie należy jej szarpać, bo reakcja może być gwałtowna, jak zresztą u każdej osoby, która śpi. Budzenie somnambulika z pewnością nie spowoduje u niego żadnych trwałych zmian w mózgu. Nie mniej jednak osobę chodzącą we śnie najlepiej odprowadzić bezpiecznie do łóżka i w razie możliwości, przez pewien czas przy niej pobyć, aby zapobiec podjęciu kolejnej próby opuszczenia sypialni. 

 

Lunatyczne mity

Badanie, które zostało przeprowadzone przez Antonio Zadra z uniwersytetu w Montrealu i opublikowane w „Lancet Neurology” pozwoliło na obalenie trzech popularnych mitów dotyczących lunatykowania.

Nie pamięta się tego, co się robi, lunatykując

U dzieci niepamięć jest częstsza, prawdopodobnie z powodów neurofizjologicznych. Natomiast duży odsetek dorosłych lunatyków okazjonalnie pamięta, co robili podczas epizodu somnambulizmu. Niektórzy z nich pamiętają  o czym myśleli i jakich emocji doświadczali.

Lunatycy działają we śnie  automatycznie i niecelowo

Istnieje błędne przekonanie, że lunatycy robią różne rzeczy, nie wiedząc, dlaczego to robią. Nie zawsze! Znaczny odsetek lunatyków, którzy pamiętają, co robili we śnie, jest w stanie wyjaśnić swoje motywy, mimo że z logicznego punktu widzenia wydają się one bezsensowne. Pewien mężczyzna wziął swojego psa, do wanny i oblał go wodą. We śnie był przekonany, że pies się pali. 

Lunatykowanie nie ma wpływu na życie na jawie

Około 45%  lunatyków jest sennych w ciągu dnia. Mają też gorsze wyniki testów czujności. Co więcej, gdy stwarza się możliwość ucięcia drzemki, zasną szybciej niż zdrowe osoby.

 

Kilka zadziwiających przypadków lunatykowania

#1 “Pewnej nocy londyńska policja dostała wezwanie do możliwej próby usiłowania samobójstwa. Młoda dziewczyna znajdowała się na wielkim dźwigu na placu budowy, 40 metrów nad ziemią. Podczas gdy niektórzy przechodnie prawdopodobnie wykrzykiwali do niej słowa otuchy (a inni zakładali się, jak wielka zostanie po niej plama), jeden ze strażaków wszedł na samą górę, gdzie zastał ją… śpiącą. Nie chcąc jej straszyć, strażak zrobił to, co powinien zrobić każdy służbista w pracy – przeszukał ją. Kiedy znalazł telefon, zadzwonił do jej rodziców. Ci oddzwonili i w ten sposób obudzili dziewczynę. ”

#2 “W mroźną noc 2003 roku w Denver, cicha i niepozorna pielęgniarka zażyła Ambien (środek nasenny) i poszła spać. Wtedy się zaczęło.

Podczas snu wstała, wypiła pół butelki wina i wsiadła do swojego samochodu, ubrana jedynie w koszulkę nocną. 

Następnie rozbiła samochód na skrzyżowaniu i myśląc, że jest to łazienka, postanowiła oddać mocz na drodze. Chwilę po tym zaczęła wyzywać dwóch policjantów, którzy właśnie ją aresztowali.  

Ponieważ przepisy ruchu drogowego są nieco inne dla osób jednocześnie pijanych i śpiących, prokurator poszedł jej na rękę i nakazał zapłacić mandat za brawurową jazdę, ale nawet to wydawało się niesprawiedliwe, jeśli przez cały czas była nieprzytomna. Jakby nie za bardzo było wiadomo, w którym właściwie momencie kobieta faktycznie spała, a w którym była świadoma, tylko szła za ciosem.”

3# “Kiedy Anna Ryan niewytłumaczalnie przytyła prawie 30 kilogramów, postanowiła poszukać pomocy u doktora. Ten dokładnie sprawdził czy przypadkiem nie zastępowała wody bekonem w swych kulinarnych recepturach, zanim wpadł na pomysł, żeby przestudiować dokładnie jej sen. 

Ryan była niemiło zaskoczona, kiedy dowiedziała się, że nieświadomie podjada sobie podczas snu. I to nie w kategorii „przekąsek”. Wstawała w środku nocy, brała całe pudełko czekoladek i jedna po drugiej wsuwała je w swoim łóżku.”

#4 “W 2007 roku pewien niemiecki nastolatek wyskoczył z czwartego piętra przez okno. Takie rzeczy się zdarzają i może nie było by w tym nic dziwnego, gdyby nie to, że świadkowie zastali go na ziemi śpiącego. Nie dlatego, że stracił przytomność. Po prostu smacznie sobie spał, mimo złamanej ręki i nogi.”

#5 “Czas na historię Kennetha Parksa, człowieka, który dokonał brutalnego morderstwa, twierdząc później, że działo się to podczas snu. Ta linia obrony, głupia już u samej podstawy, staje się jeszcze głupsza, kiedy dotrze do nas fakt, że musiał on wsiąść do samochodu, odpalić go i przejechać ponad 20 km do swojej ofiary. Wszystko podczas snu. Kiedy jednak eksperci zbadali sprawę, przyznali mu rację i uznali niewinnym.

Parks nie był jednak jedyną osobą w historii, która wybroniła się w sądzie w stylu „Zrobiłem to podczas snu!”. W zasadzie to już tradycja sięgająca 150 lat. Myślicie, że teraz by to przeszło? W latach 70. XIX w. była pewna sprawa dotycząca mężczyzny, który w hotelu wyciągnął broń i krzycząc ciągle „HOO-WEE!!!” zastrzelił obsługę. Został oskarżony, ale udało mu się przekonać ławników, że działał we śnie. Jednak najdziwniejszy przypadek z tych wszystkich, to także jeden z pierwszych odnotowanych. W 1846 roku Albert Tirrell prawie odciął głowę pewnej prostytutce z Bostonu, podpalił dom uciech i uciekł do Nowego Orleanu. To wszystko podczas snu oczywiście. Tak przynajmniej twierdził on. I znowuż nasuwa się pytanie, w którym momencie się obudził? Podczas morderstwa? Podpalenia? Ucieczki? Argument za tym, że było to jedno wielkie senne nieporozumienie, był na tyle mocny, że sąd postanowił go uniewinnić. Owszem, wydaje się, że dawniej wymiar sprawiedliwości był bardziej ufny.”

Lunatykowanie jest zaburzeniem snu, które może mieć różne podłoże. Jeśli sennowłóctwo występuje regularnie, warto skonsultować się z lekarzem. Aby dodatkowo sobie pomóc, warto zadbać o odpowiednią higienę snu - pamiętaj o wieczornym wyciszaniu się, rezygnacji z korzystania z elektroniki bezpośrednio przed położeniem się do łóżka oraz zaopatrzeniu w odpowiedni rodzaj pościeli, który zapewni przytulność i zdrowy odpoczynek. To ukoi nerwy, których nieprawidłowa praca może wywoływać objawy lunatykowania.